República de Chile/Chile

Notecreo · Wysłany: 14.08.2008, Czw, 16:23 Temat postu: República de Chile/Chile

Chile (Republika Chile - República de Chile) – państwo w Ameryce Południowej, ciągnące się długim pasem na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym. Graniczy z Peru, Boliwią i Argentyną. Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie: Juan Fernández, Wyspa Wielkanocna, Sala y Gómez, San Ambrosio i San Félix.

Dewiza: (hiszp.) Por la razón o la fuerza
(Rozumem lub siłą)
Hymn: Dulce Patria, recibe los votos
Język urzędowy hiszpański
Stolica Santiago de Chile
Ustrój polityczny republika
Głowa państwa prezydent
Michelle Bachelet
Szef rządu prezydent
Michelle Bachelet
Jednostka monetarna peso chilijskie (CLP)
Niepodległość od Hiszpanii
18 września 1810
Religia dominująca rzymski katolicyzm
Strefa czasowa UTC -4 - zima
UTC -3 - lato
Kod ISO 3166 CL
Domena internetowa .cl
Kod samochodowy RCH
Kod telefoniczny +56

Geografia

Całkowita granica lądowa: 6 171,00 km
Długość granicy morskiej: 6 435,00 km
Długość granic z sąsiadującymi państwami:
Argentyna 5 150 km,
Boliwia 861 km,
Peru 160 km
Najwyższy punkt: Ojos del Salado, 6885 m n.p.m.
Najniższy punkt: Ocean Spokojny 0 m

Podstawowe informacje o geografii i odsyłacz do artykuły o geografii kraju

Ustrój polityczny

Chile jest republiką. Konstytucja pochodzi z 1981 (ze zmianami 1989 i 1993). Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję (bez prawa reelekcji). Obecnym prezydentem jest Michelle Bachelet. Prezydent mianuje członków rządu, którego jest szefem, ma prawo wprowadzić stan wyjątkowy na 20 dni, mianuje kilku senatorów, jest przewodniczącym Krajowej Rady Bezpieczeństwa, posiada inicjatywę ustawodawczą. Poprawka z 1989 do konstytucji pozbawiła prezydenta prawa do rozwiązania parlamentu. Rozszerzyła także skład Krajowej Rady Bezpieczeństwa o 1 członka – kontrolera generalnego. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy: Izba Deputowanych (Cámara de Diputados), wybierana w wyborach powszechnych na 4 lata, oraz Senat, o kadencji 8-letniej (co 4 lata połowa składu ulega odnowieniu), w większości wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich, częściowo mianowany przez prezydenta, Sąd Najwyższy i Krajową Radę Bezpieczeństwa (senatorami są dożywotnio wszyscy byli prezydenci). Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.

Podział terytorialny

Regiony Chile

15 regionów:
Antofagasta
Araukania
Arica y Parinacota
Aisén
Atacama
Biobío
Coquimbo
Libertador
Los Lagos
Los Ríos
Magallanes
Maule
Metropolitana (Santiago)
Tarapacá
Valparaíso
Wyspa Wielkanocna

Parki narodowe
Torres del Paine
Wyspa Wielkanocna

Historia
Okres prekolumbijski

Indianie przybyli na terytorium Chile ok. 600 r. p.n.e. Północą część osiedliło plemię Aymara, zajmujące się uprawą kukurydzy oraz hodowlą lam i alpak. Obszary górskie zamieszkali Indianie Diaguita. Południową część i centralną część dzisiejszego kraju zamieszkali Araukanie, żyjący z hodowli, myślistwa, rybołówstwa i uprawy ziemi. W pierwszej połowie XVI wieku ziemie te częściowo zajęli Inkowie, przewyższający pozostałe plemiona pod względem cywilizacyjnym.

Konkwista

Hiszpanie w 1535 roku rozpoczęli podbój Chile, wyniku porozumienia z Portugalią na mocy, którego, mieli prawo do zajmowania ziem na zachód od Brazylii. Pod przywództwem Diego de Almargo i Pedro de Valdivia Hiszpanie do 1550 roku podbili północną i środkową część Chile. W 1541 roku powstała kapitania Chile, należąca administracyjnie do wicekrólestwa Peru. Pod rządami Hiszpanów autochtoniczni Indianie masowo wymierali na choroby zakaźne przywiezione przez nowych osadników. Konkwistadorzy zastosowali politykę rabunkową względem Indian. Wprowadzili system "encomienda" polegający na przyznaniu ziem Indianom w zamian za co musieli oni pracować przez 160 dni na ziemiach hiszpańskiego właściciela. Granicę rządów konkwistadorów wyznaczała na południu rzeka Bío Bío, za którą istniało wolne państwo Araukanów.

W okresie konkwistadorskim najszybciej rozwijała się centralna część kraju, północ oraz południe rozwijały się wolniej.

Uzyskanie niepodległości

W 1810 roku wybuchło powstanie antyhiszpańskie. W 1818 roku Chile stała się niezależną republiką. W 1859 r. przyłączono do Chile także Araukanię. W latach 1879-1884 Chile prowadziło wojnę (tzw. wojnę saletrową) z Boliwią (która w wyniku wojny utraciła dostęp do morza) oraz Peru. Chile uzyskało tereny bogate w złoża saletrowe i praktycznie zmonopolizowało światowy rynek. W tym okresie zasiedlono północne obszary. Na południu odkryto ropę naftową oraz gaz ziemny. Nastąpił przypływ fali emigracji głównie z Niemiec oraz Chorwacji. W 1906 r. trzęsienie ziemi dotknęło Chile czyniąc poważne szkody. W czasie II wojny światowej Chile zachowało status neutralny, w 1943 roku, zerwało stosunki dyplomatyczne z Państwami Osi. Następnie w 1945 przystąpiło do ONZ. W latach 1938-1952 w rządzie brały udział partie lewicowe(tzw. front ludowy), 1964-1970 rządziła chrześcijańska demokracja, 1970-1973 rządy Jedności Ludowej (koalicja partii lewicowych oraz Komunistycznej Partii Chile). Prezydentem został człowiek lewicy Salvador Allende. Za jego rządów przyśpieszono reformę rolną, znacjonalizowano banki, część przedsiębiorstw przemysłowych. Działania te przyczyniły się do masowych strajków, w dużej mierze inspirowanych przez CIA. Allende zdecydował się przeprowadzić plebiscyt, w którym obywatele mieli się opowiedzieć za kontynuacją jego rządów albo przeciw. Ogłoszenie terminu plebiscytu miało nastąpić 11 września 1973 r.

Przewrót wojskowy, wprowadzenie reżimu

11 września 1973 roku został dokonany wojskowy, prawicowy zamach stanu pod dowództwem Augusto Pinocheta. Allende zginął w pałacu La Moneda zabity przez żołnierzy zbuntowanych oddziałów wojskowych (wg innej wersji - popełnił samobójstwo). Pod rządami reżimu wojskowego Pinocheta rozwiązano parlament, zakazano działalności partii wszelkich politycznych, prześladowano działaczy demokratycznych (znane miejsca kaźni: Colonia Dignidad, Estadio Nacional de Chile, Villa Grimaldi). Szczególnym okrucieństwem zapisała się policja polityczna DINA, aresztująca, torturująca i więżąca obywateli Chile bez nakazu sądowego. Wprowadzono politykę neoliberalizmu gospodarczego i otworzono dostęp dla obcego kapitału. Dzięki temu “w latach 1973-1987 – wzrósł czterokrotnie (…). Wzrost produkcji rolnej wyniósł w tym czasie ponad 500 proc. Dochód narodowy wzrastał w tempie prawie 10 proc. rocznie" [źródło: Konik R., Czarna legenda Generała, w: “Opcja na Prawo” 2003, nr 2, s. 29]. W 1985 roku rozwiązano spór graniczny z Argentyną o kanał Beagle. W 2. połowie lat 80. uzyskano stabilizację gospodarczą oraz stopniowo powracano do rządów konstytucyjnych. W 1988 roku Pinochet przegrał plebiscyt prezydencki. Efektem była legalizacja partii politycznych.

Przywrócenie demokracji

W 1989 w wyborach prezydenckich zwyciężył polityk chadecki Patricio Aylwin Azocar z opozycyjnej koalicji Porozumienie Na Rzecz Demokracji. Za jego rządów, powołano Narodową Komisję Prawdy i Pojednania badającą morderstwa na zlecenie rządu, w czasie junty Pinocheta. Komisja ta w 1991 sporządziła tzw. Raport Rettiga. 22 grudnia 1992 odkryto Archiwa terroru opisujące zbrodnie dokonane w wyniku Operacji Kondor. Azocar rządził do 1994. Następnym prezydentem został Edwardo Frei z Partii Chrześcijańskich Demokratów. W latach 1990-2000, przeprowadzono kolejne reformy gospodarcze, wzrost produktu narodowego miał poziom 4-6%, przy jednocześnie niskiej inflacji i stale spadającym bezrobociu. W latach 2000-2006 prezydentem był Ricardo Lagos socjalista, prawnik z wykształcenia. Za jego kadencji, powstała Narodowa Komisja do Spraw Więźniów Politycznych i Tortur, która 29 listopada 2004 roku ogłosiła Raport Valecha. W 2006 Michelle Bachelet z Socjalistycznej Partii Chile została pierwszą kobietą prezydent.

źródło-wikipedia

anua · Wysłany: 14.08.2008, Czw, 23:45 Temat postu:

Mam tu śmieszny wierszych chilijskiego poety Pabla Narudy:

PAPA,
te llamas :hamster_bye:

y no patata
no naciste castellana:
eres oscura
como
nuestra piel,
somos americanos,
:hamster_bye:

,
somos indios.
___________
Pablo Neruda - escribio una colección de poemas sobre cosas muy sencillas, como la cebolla, el vino, el tomate y la " :hamster_bye:

" o patata. La patata o :hamster_bye:

viene de America.
Jezyk

niezły gość Jezyk

Notecreo · Wysłany: 14.08.2008, Czw, 23:47 Temat postu:

no niezly

w chile zaluzona postacia jest Polak, Ignacy Domeyko

anua · Wysłany: 14.08.2008, Czw, 23:51 Temat postu:

Nawet nie wiedziałam. Kim był? Mi się kojarzy Domeyko z 'Panem Tadeuszem' Jezyk

Mam kilka tego typu wierszyków z podręczniku do hiszpańskiego. Przy opisie każdego kraju hiszpańskojęzycznego znajduje się jakiś utwór. Mogę je przepisać Wesoly

Nie tylko Chilijczycy są tacy pomysłowi Jezyk

Notecreo · Wysłany: 15.08.2008, Pią, 00:19 Temat postu:

bo Domeyko byl znajomym Mickiewicza
Działalność Domeyki w Chile miała duże znaczenie dla tego kraju. Dzięki zainicjowanym przez niego licznym badaniom mineralogicznym i geologicznym rozwinął się tam przemysł górniczy, dając ubogiemu dotąd krajowi szansę wzbogacenia się i uniezależnienia od zagranicy. Oprócz tego, Domeyko przyczynił się do upowszechnienia w Chile oświaty i polepszenia jej poziomu. Stojąc przez szereg lat na stanowisku rektora uniwersytetu w Santiago de Chile, spowodował obudzenie ruchu intelektualnego w zaniedbanym dotąd pod względem kulturalnym kraju.

Prace swe ogłaszał w rocznikach uniwersyteckich w Santiago i pismach specjalistycznych. Opublikował też dwa duże dzieła na temat zasobów naturalnych w Chile, a także Peru, Boliwii i Argentynie.

Ignacy Domeyko pozostawił po sobie bogaty dorobek naukowy w wielu dziedzinach. Paradoksalnie imię uczonego pozostaje bardziej znane za granicą niż w Polsce. Na cześć uczonego jedną z planetoid nazwano 2784 Domeyko. Na mapie Chile pozostała na trwałe nazwa pasma górskiego Cordillera de Domeyko i miasto Domeyko; w podręcznikach mineralogii minerał domeykit. Nazwisko Domeyki upamiętniono także w nazwach paleontologicznych (amonit chilijski Amonites Domeykanus), botanicznych i zoologicznych (małż Nautilus Domeykus).

zrodlo- wikipedia

anua · Wysłany: 15.08.2008, Pią, 00:21 Temat postu:

Notecreo · Wysłany: 15.08.2008, Pią, 00:50 Temat postu:

ja chodzilam do szkoly jego imienia

anua · Wysłany: 15.08.2008, Pią, 14:44 Temat postu:

O no proszę Wesoly

Stąd trochę się o nim dowiedziałaś? Ja chodziłam do Nałkowskiej i prawie na pamięć znam jej biografię Jezyk

Notecreo · Wysłany: 15.08.2008, Pią, 14:45 Temat postu:

ja mam w domu taka mala ksiazeczke o nim

Hermosa · Wysłany: 09.05.2010, Nie, 03:20 Temat postu:

National Geographic:

[link widoczny dla zalogowanych]

Świat Wiedzy:

[link widoczny dla zalogowanych]

Hermosa · Wysłany: 21.06.2010, Pon, 03:33 Temat postu:

Podróże Marzeń. Cuda Świata:

Wyspa Wielkanocna...

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]

Atakama...

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]

Valparaiso...

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]

Hermosa · Wysłany: 01.07.2010, Czw, 02:17 Temat postu:

NG:

[link widoczny dla zalogowanych]

Hermosa · Wysłany: 04.07.2010, Nie, 02:06 Temat postu:

Wielki Atlas Świata:

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]

Hermosa · Wysłany: 11.02.2011, Pią, 01:18 Temat postu:

Wielki Atlas Świata:

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]